Stare ale prawdziwe przysłowie łacińskie mówi: „dobrą wiedzę ma ten, kto dobrze rozróżnia”. (bene scit qui bene distinguit). Zatem zróbmy istotne rozróżnienia i pouściślajmy najpierw pewne pojęcia, które będą nam potrzebne. W tym roku obchodzimy dwie rocznice darwinowskie: dwusetną rocznicę urodzin Karola Darwina oraz sto pięćdziesiątą rocznicę ukazania się jego głównego dzieła O powstawaniu gatunków, co stanowi dobrą okazję do pogłębienia naszej wiedzy na temat ewolucji.

Definicje pojęcia „ewolucja”

W nauce jak i w mowie ważną rolę odgrywają pojęcia i odpowiadające im terminy. Terminy w dociekaniach naukowych nie mogą być wieloznaczne; powinny mieć ściśle określony zakres i treść. W przeciwnym razie trudno by było się porozumieć na dany temat. Dziś naukowcom sporo trudności sprawia termin „ewolucja”, gdyż jest on terminem wieloznacznym, a używając go, najczęściej nie precyzuje się co on oznacza, jaki jest jego zakres i treść. Z pomocą przychodzą nam definicje, które są krótkim określeniem istoty rzeczy; mówią nam bowiem, czym dane pojęcie lub rzecz jest.

Oczywistym jest, że nie można sensownie posługiwać się terminem „ewolucja” nie zdając sobie sprawy z jego znaczenia. Stąd w pierwszym rzędzie należy podać taką definicję ewolucji, która będzie jasno i wyraźnie wskazywała na zakres i treść tego pojęcia. Dziś wiele jest różnych definicji ewolucji, tak że mówiąc o ewolucji, nie bardzo wiadomo, o czym się mówi. Przyjrzyjmy się im nieco bliżej.

Współcześnie najczęściej są podawane takie definicje: 1) ewolucja to proces historyczny zmian cech żywej materii od momentu pojawienia się pierwszego organizmu aż do powstania coraz to nowych gatunków, 2) teoria samoistnego pochodzenia różnych grup organizmów od wspólnego, początkowego przodka żywego na Ziemi, 3) teoria powstawania nowych gatunków i wyjaśniania pochodzenia różnorodności organizmów.

Należy zaznaczyć że jest obecnie wiele teorii ewolucji i że są różne jej rodzaje, np. ewolucja kosmiczna, ewolucja biochemiczna, ewolucja biologiczna. Samo pojęcie ewolucji też uległo w ciągu wieków poważnej ewolucji.

Nam chodzi tutaj przede wszystkim o jeden rodzaj ewolucji, tj, o ewolucję biologiczną w rozumieniu Darwina, czyli o jego teorię descendencji lub ewolucję gatunkowo-morfologiczną gdyż ta właśnie sprawia najwięcej trudności z jej akceptacją. Pierwotnie termin „ewolucja” rozumiano w jego znaczeniu etymologicznym (od łać. evolvere – rozwijać, rozłożyć, otworzyć, wydobyć) a zatem jest to stopniowe ujawnianie struktur i cech ukrytych w nasieniu rośliny, zwierzęcia lub człowieka. Oprócz etymologicznej definicji ewolucji, wprowadzono z czasem, a szczególnie od czasów Darwina, inne jeszcze definicje.

Najszerszy zakres pojęciu „ewolucja” nadał Darwin kiedy używał tego terminu na oznaczenie zmian w czasie lub na pochodzenie wszystkich form życia z człowiekiem włącznie od wspólnego przodka. Taka definicja poszerza zakres zdarzeń biologicznych, wykraczający poza ścisłą definicję ewolucji biologicznej i obejmuje także takie odrębne zagadnienia jak biogeneza czy antropogeneza. I tu zaczynają się problemy, bo ile nikt nie kwestionuje ewolucji jako rozwoju i zmian w biokosmosie, to trzeba jednak, z punktu widzenia naukowego, zakwestionować darwinowskie teorie dotyczące powstania życia, powstawania gatunków czy nawet człowieka. Darwin przekroczył bardzo swe kompetencje naukowe, gdy twierdził, że procesem ewolucji i powstawaniem nowych gatunków w przyrodzie rządzą wyłącznie siły materialne, działające w sposób przypadkowy, ślepy i czysto mechaniczny i że stąd nie ma potrzeby odwoływania się do sił nadprzyrodzonych.

Chcąc mówić zasadnie o ewolucji biologicznej trzeba jasno określić zakres i treść tego pojęcia, a ponadto pragnąc rozważać ewolucję na płaszczyźnie naukowej, należy do niej dostosować odpowiednią metodę i definicję ewolucji. Inaczej pogubimy się i niczego nie wyjaśnimy. Należy także zwrócić uwagę na to, że pewne terminy, do których należy również pojęcie „ewolucja”, mogą mieć znaczenie zarówno naukowe jak i filozoficzne. Poprawność definicji ewolucji i stosowanie jej na odpowiedniej płaszczyźnie poznawczej pomoże nam uniknąć pomieszania, nieporozumienia, jak i błędu logiczno-metodologicznego.

Badania naukowe w obrębie świata przyrody odsłaniają nam tylko część prawd o istniejącej rzeczywistości. Nauka ma swoje osiągnięcia, ale i swoje słabości. Sama nauka nie zadowala w pełni myślącego człowieka, gdyż nie jest w stanie odpowiedzieć mu na wiele dręczących go pytań. Chcąc poszerzyć wiedzę o świecie i człowieku trzeba koniecznie sięgnąć do filozofii, a także do teologii. Między tymi dziedzinami wiedzy ludzkiej nie ma żadnej sprzeczności, gdyż każda z nich znajduje się na odrębnej płaszczyźnie poznawczej.

Ewolucja a ewolucjonizm darwinowski

Błędem uczonych jest nie robienie różnicy między teorią ewolucji jako takiej a darwinizmem, czyli darwinowską hipotezą o ewolucji. Ewolucja biologiczna od samego początku życia na ziemi przebiegała zgodnie z prawami przyrody i człowiek nie miał na nią wpływu. Inaczej ma się sprawa z ewolucjonizmem, który jest nauką czy teorią o ewolucji tworzoną przez ludzi. I stąd może być tyle różnych teorii ewolucjonizmu, ile jest jego twórców. Nas interesuje tu doktryna Darwina na temat ewolucji, czyli ewolucjonizm darwinowski. Ewolucjonizm i darwinizm to dwa różne pojęcia. W kwestii darwinizmu po dzień dzisiejszy panuje dużo uproszczeń i wyprowadzania błędnych nienaukowych wniosków.

Można łatwo przekonać się, że obecnie, mimo postępów nauki na temat teorii ewolucji, wielu naukowców po prosto w darwinizm nadal wierzy, a jest to wiara bardzo silna. Nie dziwi zatem nikogo to, że cały darwinizm nosi charakter fundamentalizmu i dogmatyzmu pseudonaukowego. Darwin opierał się przeważnie na założeniach pozanaukowych. W wieku XXI jest zupełnie inne spojrzenie na ewolucję niż w czasach Darwina. Obecnie duża część poważnych biologów jest zdania, że darwinizm w 99 procentach nie jest nauką, tylko filozofią, (i to kiepskiego formatu) a w 1 procencie wątpliwą hipotezą (prof. A. Maryniarczyk); dużo tam ideologii i mitów, które dziś pod wpływem nauki upadają. I tu znów uwaga, by celem uniknięcia w darwinizmie zamieszania i naiwnej wiary w jego prawdziwość, należy dokładnie odróżnić to, co jest faktem, od tego, co jest hipotezą, teorią, ideologią czy mitem. Bo w darwinizmie wszystko to jest wymieszane.

Darwinizm jako teoria nie spełnia kryteriów naukowości przede wszystkim dlatego, że jego założenia i tezy nie są empirycznie weryfikowalne. Metodologia nauk empirycznych wymaga, aby wszystkie naukowe twierdzenia były sprawdzalne na drodze doświadczenia. Darwin chyba zdawał sobie sprawę z niepewności swoich tez, gdyż często nie mając pewności wyrażał się w takich terminach jak: wydaje się, jest prawdopodobne, jest możliwe itp.

Metoda badań stosowana przez Darwina była daleka od naukowości. Gertrude Himmelfarb pisze o niej, że „ani nie była formą obserwacji, ani potoczną formą naukowego rozumowania. Była to raczej forma kreatywnej, życzeniowej argumentacji”, w której „możliwość awansuje do rangi prawdopodobieństwa, a prawdopodobieństwo do rangi pewności”. Nie należy więc nazywać darwinizmu teorią naukową, skoro taką nie jest. Szkoda, że Darwin zamiast argumentów logicznych i naukowych, używał hipotez kreowanych potem przez jego zwolenników do rangi twierdzeń naukowych. Niepotrzebnie też dostosowywał swoje obserwacje i wypowiedzi do ideologii ateistycznej, co bardzo się podobało wielu jego zwolennikom, których nie brak i dzisiaj.

O ile można częściowo usprawiedliwić Darwina co do jego błędów, to trudno byłoby znaleźć usprawiedliwienie dla dzisiejszych zwolenników darwinizmu, skoro nauka (a szczególnie biologia molekularna) poszła tak daleko do przodu, że nie mogą się tłumaczyć niewiedzą. Sam zaś Darwin nie tyle może świadomie błądził, co raczej nie miał odpowiedniej wiedzy.

Powodem zamieszania w darwinizmie był także język, jakim Darwin się posługiwał. Owszem był to w przeważającej części język przyrodniczy, ale brakowało w nim precyzji, ścisłości wyrażania się. Pojęcia były niejasne, mętne, dwuznaczne a sposób rozumowania często naznaczony brakiem logiki. Dużo było uproszczeń. Pewne opowiadania były łatwe do zrozumienia, ale dalekie od poprawności naukowej. Dużo opowiadań przyrodniczych było pięknych, ale nie prawdziwych; Darwin wyciągał często błędne wnioski. Na wiele tematów wypowiadał sprzeczne zdania. Niestety jego styl myślenia i głoszone poglądy wrosły tak głęboko w świadomość uczonych, że trudno im jest się od nich uwolnić, a przyznanie się do błędów byłoby kompromitacją. Krótko mówiąc, darwinowska teoria ewolucji jest zbyt łatwa i prosta, by mogła być prawdziwa

Ewolucja biologiczna w oczach Kościoła

Kościół sprzeciwiał się darwinowskiej teorii ewolucji szczególnie wtedy, gdy była ona wykorzystywana jako narzędzie do walki z Bogiem, z religią i Kościołem. Kościół nie zaprzecza istnienia w przyrodzie ewolucji biologicznej dobrze rozumianej i jest zdania, że między ewolucją a stworzeniem biokosmosu przez Boga, nie ma i nie może być sprzeczności. Ojciec Święty Jan Paweł II w przemówieniu do członków Papieskiej Akademii Nauk, zebranych w Rzymie 22-26 października 1996 r. stwierdził, że teoria ewolucji jest „czymś więcej niż hipotezą”. Równocześnie Papież przypomniał, że każda teoria jest swego rodzaju tworem metanaukowym, różnym od bezpośrednich rezultatów obserwacji i zależnym między innymi od przyjętej filozofii natury.

Ojciec Święty stwierdził, że Magisterium Kościoła jest szczególnie zainteresowane kwestią ewolucji, gdyż dotyczy ona bezpośrednio koncepcji człowieka, stworzonego na obraz i podobieństwo Boże. Papież przypomniał zarazem naukę konstytucji soborowej „Gaudium et spes”, że człowiek jest „jedynym stworzeniem na Ziemi, które Bóg chciał dla niego samego”. Jan Paweł II podkreślił również zasadniczy punkt nauczania Kościoła, że „o ile ciało ludzkie wywodzi się z materii ożywionej, która stworzona przez Boga istniała i rozwijała się przed powstaniem człowieka, o tyle dusza jest wprost stworzona przez Boga.

Na koniec przemówienia Ojciec Święty raz jeszcze podkreślił, że „teorie ewolucyjne, oparte na prądach filozoficznych, z których wypływają, uważające ducha ludzkiego za stworzonego prze siły materii ożywionej lub też jako zwykły epifenomen tej materii, są nie do pogodzenia z prawdą o człowieku”. I dalej stwierdził: „w przypadku człowieka mamy do czynienia ze swego rodzaju „skokiem ontologicznym”. Na koniec Jan Paweł II dobitnie stwierdził, że „O ile nauki przyrodnicze są w stanie badać z coraz większą precyzją wielorakie przejawy życia (…), o tyle są niezdolne do opisania momentu przejścia od rzeczywistości materialnej do duchowej. Jedynie refleksja filozoficzna jest w stanie adekwatnie opisać to przejście, zdając zarazem sprawę z doświadczenia metafizycznego, etycznego i religijnego”.

Jest oczywiście prawdą, że jedynie filozofia, która przyjmuje istnienie Boga jako Przyczyny sprawczej i jej obecność w świecie, we wszystkich zjawiskach i procesach jest dostateczną i racjonalną podstawą, uniesprzeczniającą fakty ewolucji biologicznej, aczkolwiek sposób działania Boga jest dla nas tajemnicą. Nic nie przeszkadza wierzącym naukowcom, aby przyjąć obecność i działanie Boga w całym procesie ewolucji świata. Nie można w żadnym przypadku zabronić Panu Bogu, aby posługiwał się ewolucją jako narzędziem służącym do powoływania istot żywych do istnienia i ich ewolucyjnego rozwoju.

Przeczytaj podobne.
Tekst oryginalny G. B. Bloch OFM Kliknij


CZY ZWIERZĘTA MAJĄ DUSZĘ?

Najpierw zapytajmy, co to jest dusza? Dusza jest na słowo używane w dość różnym sensie tak w teologii jak i filozofii i psychologii. Dusza nazywamy esencję czegoś; jest to ożywiająca zasada, powodująca, że materia nieożywiona staje się żywa. Najogólniej można powiedzieć, że dusza to element życia w materii, ktory odróżnia ją od martwych bytów. Jeszcze inaczej można powiedzieć, że dusza jest to czynnik ożywiający ciało; jest po prostu zasada życia. Przeczytaj całość.
Tekst oryginalny G.B. Bloch OFM - kliknij

 

SADY I OGRODY - SMAK RAJU NA ZIEMI

Z PRZYRODĄ ZA PAN BRAT